Zanzibar klinkt voor de meeste mensen als een soort sprookjesbestemming. Alleen het woord al klinkt te mooi om waar te zijn… Zanzibar. Maar ja, het bestaat echt, als eilandje voor de kust van Tanzania.
Met de melodie van het liedje Zat ik maar op Zanzibar van de gebroeders Grimm in mijn hoofd, kijk ik reikhalzend uit naar dit kleine eiland in de Indische Oceaan: ‘Marie, Marie, pak de koffer in! Marie, Marie, ‘k heb een reuze zin! Marie, Marie, om daar heen te gaan! Laat de vaat maar even staan!’
Zanzibar is zo’n plek waar iedereen wel eens van gehoord heeft, maar waarvan niemand weet of het echt bestaat en waar het ligt.
Ja, Zanzibar bestaat echt, niet in strips, sprookjes of andere verzinsels, zoals de meeste mensen denken, maar als eiland in de Indische Oceaan aan de oostkust van Afrika. Het maakt deel uit van Tanzania, de grote moeder op het vasteland.
Groene koraaleilandjes in een helder blauwe zee, lange stranden, witte zeilen van houten dhows. Vanuit de lucht ziet Zanzibar er beslist aantrekkelijk uit.
Totdat je op de grond staat en door de straatjes loopt van de grootste stad van het eiland, Stone Town. Hier ruikt het naar afval, schimmel en stof.
De hoge huizen staan dicht op elkaar gepakt; alleen voor kleine, kronkelende steegjes is nog nét genoeg plaats. Stone Town is een armoedige stad die langzaam tot stof vergaat, maar een mooi verval is het wel.
Slavernijverleden Zanzibar
Zanzibar is altijd al een plek van contrasten geweest.
Behalve een schitterend tropisch eilandje heeft het namelijk ook een grote rol gespeeld in de slavenhandel. Al in de tiende eeuw vestigden zich hier Arabische handelaren, op zoek naar het ‘zwarte goud’.
Zwaarbewapende karavanen op slavenjacht drongen door tot in Congo. Een deel van de geronselde slaven werd tewerkgesteld op de plantages op Zanzibar, om kruidnagel te kweken. De rest werd verscheept.
Tot ver in de 19de eeuw was Zanzibar het centrum van de slavenhandel in Oost-Afrika. Totdat de Engelsen er een eind aan maakten.
Van de slavenmarkt in het centrum van Stone Town is weinig meer te zien. Voor de gemiddelde Zanzibari is het niet iets waar ze graag aan terugdenken.
„Het is zo lang geleden. Het is beter om het te laten rusten”, zegt gids David (23), een van de weinige christenen op het eiland. „Maar de toeristen vinden het interessant, dus kunnen we er nog iets aan verdienen.”
Het enige tastbare dat is overgebleven is een ondergrondse slavenkamer.
In de kille, stenen kruipruimte zaten wel vijftig man, gebukt onder het lage plafond.
Een paar van hun kettingen liggen er nog. De omstandigheden waren verschrikkelijk en veel slaven stierven aan honger, uitputting of verstikking. Licht en lucht kwamen door een piepklein raam.
Bovengronds staat nog de boom waaraan de slaven werden vastgeketend. Hier werden mannen, vrouwen en kinderen tegen hun wil bekeken, betast, verkocht en gekocht.
De sultan had de eerste keus, uiteraard, want hij had altijd slaven nodig voor zijn paleis. Hij liet slaven soms slaan, gewoon om te kijken of ze sterk genoeg waren. Wie ineenkromp, voldeed niet.
De rest werd verkocht aan rijke Zanzibari in de stad, of verscheept naar het Arabische schiereiland.
„Zes keer per week vertrok een schip. Aan boord gingen wel vijftig slaven”, vertelt David.
Tijdens de hoogtijdagen, in de negentiende eeuw, werden in veertig jaar tijd meer dan een half miljoen slaven verscheept.
Stone Town, oude hoofdstad Zanzibar
Tegen het vallen van de avond is de oude stad van Zanzibar op haar mooist.
De hitte gaat liggen, de drukte bedaart, terwijl de zon langzaam in de zee zakt. De schaduwen van de historische, vervallen panden van koraalsteen worden langer, de zigzaggende nauwe straatjes donkerder.
Bijna elke deur is een kunstwerk op zich, met schitterend gesneden motieven in hout.
Sommige straatjes komen uit op pleintjes waar de mannen zich verzameld hebben. Ze zitten op houten stoelen of gewoon op de grond te kijken naar een piepkleine televisie. De Engelse voetbalcompetitie wordt nauwlettend in de gaten gehouden.
Aan de rand van het stadje worden groente, fruit en vis verhandeld. Alleen bij de vleesafdeling is het stil, want ‘vlees is te duur,’ weet Rachid, van beroep chauffeur, maar vanavond slentert hij wat mee om wat van zijn stad te laten zien.
„Soms worden er gemalen botten bij het gehakt gedaan. Je moet goed opletten wat je koopt.”
Spice tour op Zanzibar
Op de groentemarkt heb je voor een dollar een ananas, een zakje met specerijen of een kilo garnalen.
Voor tien dollar krijg je twintig échte vanillestokjes.
Een gemiddeld maandinkomen op Zanzibar is ongeveer veertig dollar, dus veel vla zullen ze hier niet eten. Schatrijk word je er dus niet meer mee, maar specerijen blijven hier groeien als onkruid.
Zo blijkt de volgende dag op een plantage.
Oké, de plantentuin is speciaal voor toeristen aangelegd, maar het is toch best leuk om te weten hoe specerijen er in het echt uitzien, in plaats van poeder in een potje.
Vanille lijkt op een sperzieboon, koffiebonen zijn rode bessen, kurkuma is een goedkope versie van het dure saffraan en kardemom (om maaltijden en thee flink mee te kruiden) groeit als een soort wortel buiten de plant.
En natuurlijk is er ook dat ene plantje, de kruidnagel. Deze specerij is tot op de dag van vandaag het exportkruid van Zanzibar. Ruim driekwart van de wereldkruidnagelproductie is afkomstig van Zanzibar.
Het blijkt te groeien als een bloemknop aan een boom. Als hij bloeit, krijgt de boom een dieprode bloesem. Maar zover mag het niet komen, want als de knoppen bloeien zijn ze niet meer bruikbaar. Voordat ze opengaan, worden ze geplukt en gedroogd.
Paleis van Sultan op Zanzibar
Op een gegeven moment besloot de sultan van Oman hier te komen wonen, om dicht bij het vuur van de slavenhandel te zijn. Hij bouwde zijn paleis net buiten Stone Town, aan een mooi stuk strand.
Tegenwoordig zouden we op zo’n plek een resort neerzetten. Dat is ook wel een beetje waar het op moet hebben geleken.
Een uitgestrekt complex met gastenverblijven, een hamam en een pleziertuin. Alleen had de sultan er een harem bij, met de mooiste meisjes uit Afrika.
Het complex ligt er vervallen bij, de muren brokkelen langzaam ineen. Een eenzame tuinman voert een kansloze strijd tegen de oprukkende rimboe.
Via het Jozani Forest, waar we ons vergapen aan een groep rode zanzibarfranjeapen (enkel en alleen voorkomend op Zanzibar), bereiken we het hoge noorden van Zanzibar. De weg erheen is een weg zoals vele wegen, een weg die als levensader over het eiland loopt. Met hier en daar dorpen, winkeltjes vol levensmiddelen (sigaretten per stuk, slippers, zeep, olie en tandenborstels), scholen en moskeeën, met het zicht op Mekka gericht.
Mooiste stranden op Zanzibar
Rest mij nog een duik in de blauwe zee.
Het water is zo helder dat ik mijn tenen kan zien. Het zand is wit en zo fijn als poeder. Even verderop zwemt een groep dolfijnen voorbij. Dit kon de sultan vast niet doen zonder bodyguard.
Zanzibar is ideaal als strandbestemming.
De stranden zit spierwit, met lauw blauw water.
In zee zwemmen behalve dolfijnen ook walvishaaien en schildpadden.
Mooier dan dit kan het niet worden. En meteen schiet het refrein van het Zanzibarlied door mijn hoofd:
Zat ik maar op Zanzibar, Zanzibar, Zanzibar
Op en top tevree’
Met m’n benen in de zee
Zat ik maar op Zanzibar, Zanzibar, Zanzibar
Mijlen hier vandaan, aan die mooie oceaan.
En weet je? Het klopt, want ik ben op en top tevree!
Zelf reizen naar Zanzibar
- De beste tijd om naar Zanzibar te reizen is van juni tot en met oktober. De temperaturen liggen dan rond de 30 graden.
- Het eiland is vaak een afsluiter voor een safarireis door Tanzania.
- Met zo’n reis kan de Nederlandse toeroperator Matoke Safaris in hoofdstad Dar es Salaam je helpen; ze hebben een ongelooflijke kennis van de Zanzibar bezienswaardigheden.
- Vooral aan de oostkant van het eiland zijn kleine dorpen met resorts, restaurants en duikclubs.
- Wifi is op z’n Afrikaans: je moet geluk hebben.
- Vaccinaties voor Zanzibar: Op Zanzibar komen meerdere infectieziekten voor, waarvoor je gevaccineerd moet zijn (DTP, Hepatitis A en Gele Koorts). Voor vaccinaties kun je terecht bij Meditel.
- Op Zanzibar betaal je met de Tanzaniaanse shilling. In Stone Town is een aantal pinautomaten, die het om de beurt lijken te doen. Het dus iedere keer even zoeken.
- Om het land binnen te komen, moet je een visum kopen van 50 dollar. Zorg dat je altijd dollars bij je hebt! De euro heeft dezelfde waarde als een dollar. Waarom? Omdat het Afrika is. Om het eiland af te kunnen, moet je ter plekke luchthavenbelasting van 30 dollar betalen.
